ESFÂRÜ'L-ERBA'A 4 - Dört Aklî Yolculukta Aşkın Hikmet

Dört aklî yolculuktan oluşan Esfâr’ın ilk üç cildini teşkil eden ve “varlık bahisleri”ni içeren birinci yolculuktan sonra “tabiat bahisleri”ni içeren ve sırasıyla arazlar ile cevherlerin hükümlerini ele alan ikinci yolculuğa geçilmiştir. Dördüncü ciltten itibaren başlayan ikinci yolculukta arazların hükümleri analiz edilerek cevherlerin hükümlerine geçiş yapılmış ve bu mevzuya beşinci ciltte de devam edilmiştir.Bu iki cildin ele aldığı konular, klasik felsefedeki "kategoriler" başlığına tekabül etmektedir. 

Elinizdeki dördüncü cilt, kategorilere genel bir giriş yaptıktan sonra dokuz adet araz kategorisini ayrı başlıklarla ve oldukça ayrıntılı bir şekilde ele almaktadır. Molla Sadrâ bunu yaparken klasik dönemdeki çeşitli felsefî ekollerin kategoriler üzerindeki temel tartışma ve argümanlarını detaylı bir şekilde sunmakla kalmamış; konuları kendi felsefesi çerçevesinde daha sistematik bir hâle getirerek kendi analizlerini de doyurucu bir şekilde esere eklemeyi başarmıştır.

Dördüncü ciltte ele alınan arazlar eserdeki sırasıyla şöyledir: nicelik, nitelik, muzaf, mekânda olma, zamanda olma, konum, cidde/milk, etkileme, etkilenme. Arazların tahlilinden sonra cevherlerle alakalı genel hükümleri arazların hükümleriyle karşılaştırmalı olarak ele alan dördüncü cilt, onuncu kategori olan cevherlerin kısımlarını ve ayrıntılı incelemelerini beşinci cilde bırakarak sonlanmaktadır.